(Website Quảng Bình) - Những ngày đầu tháng 9, hàng ngàn người con Lệ Thủy sinh sống trên mọi miền đất nước đều mong muốn trở về quê hương mừng Tết Độc lập 2-9 để đắm mình trong những điệu hò khoan đằm thắm, mượt mà và vui cùng lễ hội đua thuyền truyền thống trên dòng Kiến Giang.
Khỏe khoắn điệu hò đẩy thuyền...
Nói đến Lệ Thủy, nhiều người nhớ tới câu ca dao: "Dù ai đi Tây, về Đông/ Mồng Hai tháng Chín cũng mong về nhà/ Về xem lễ hội quê ta/ Dưới sông bơi trải, nhà nhà cờ bay".
Có mặt tại Lệ Thủy vào những ngày cận kề Tết Độc lập, chúng tôi chứng kiến nhiều đò bơi của các làng lần lượt chọn ngày tốt, giờ tốt làm lễ "hạ thủy" để tổ chức bơi thụa (luyện tập). Những giọng hò khoan được cất lên khi các đò bơi bắt đầu đẩy thuyền tập luyện. Không khí yên ả trong ngày mùa ở quê lúa bỗng chốc tan biến, mà thay vào đó là rộn ràng tiếng mõ, reo hò, cổ vũ của người dân đứng xem ở hai bên dòng sông Kiến Giang.
Ông Đặng Ngọc Tuân, người đã nhiều năm dày công nghiên cứu, sưu tầm về hò khoan Lệ Thủy cho biết: Hò đẩy thuyền ở Lệ Thủy được sử dụng khi đẩy thuyền ở trên bờ sông hoặc tại nơi cất giữ thuyền về đến bến. Điệu hò này chủ yếu để động viên các chàng trai, cô gái đang tham gia đẩy thuyền: "Đường còn dài lắm anh ơi/ Gắng sức mà đẩy cho mau xuống rào". Hay như: "Hai bên bốn bề hợp sức cho đông/ Đẩy thuyền xuống sông kịp giờ đại lợi/ Hô hè, hô hè...". Trong hò đẩy thuyền thường có một người có giọng hò tốt đứng ra hò cái: "Hai bên đứng lại hai hàng/ Người mụi (đầu thuyền), kẻ lái rập ràng cho mau". Khi người hò cái vừa dứt, lập tức tất cả trai tráng đã bám tay chắc chắn vào mạn thuyền vừa đồng thanh hò xố: "Hô hè nì, hô hè nì,...".
Những câu hò đẩy thuyền được người hò cái bắt lối cất lên sôi nổi, rộn ràng với nội dung ví von "lời thanh, ý tục" hoặc hài hước để gây cười cho những người tham gia. Trong khi những chàng trai vừa hò, vừa đẩy thuyền thì những cô gái đã nhanh nhẹn đặt các đà (con lăn) bằng thân cây gỗ tròn dưới đáy thuyền cho con thuyền đỡ cọ xát với mặt đất. Thuyền được đẩy đến đâu thì điệu hò rộn ràng đến đó, cho đến lúc thuyền được đẩy xuống nước trong tiếng vỗ tay và niềm phấn khởi của mọi người thì điệu hò mới kết thúc. Có lẽ, điệu hò khỏe khoắn này là một trong những nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng truyền thống ở vùng quê sông nước nơi đây.
Rộn ràng sông nước Kiến Giang!
Về nguồn gốc của Lễ hội Đua thuyền truyền thống ở Lệ Thủy, theo các cụ cao tuổi trong làng kể rằng: Vào một đêm nọ, vị Thần hoàng làng nằm chiêm bao thấy một cụ già râu tóc bạc phơ đến bảo: "Muốn cho mưa thuận gió hòa thì cứ mỗi dịp khai xuân nên có lễ hội cầu đảo, đua thuyền để khai thông sông rạch". Từ đó, hàng năm, cứ mỗi độ xuân về, sau khi công việc đồng áng đã xong, người dân vùng sông nước xứ Lệ lại tổ chức đua thuyền trên sông, mừng một mùa vụ bội thu. Trong cuốn "Ô Châu cận lục", Dương Văn An, người làng Tuy Lộc, nay thuộc xã Lộc Thủy, huyện Lệ Thủy viết: "Sang xuân, mở hội đua thuyền với nhiều trai thanh, gái lịch. Hạ đến, bày cuộc viếng thăm với nhiều chốn múa, nơi ca...".
Trước khi vào cuộc đua, các làng đã chuẩn bị vô cùng kỳ công, nào là việc chọn gỗ, thợ thầy có bí quyết nhà nghề để đóng những con thuyền đua đầy đủ tiêu chuẩn thân dài, thon nhẹ, mũi nhọn, độ lướt nhanh. Ngoài ra, các làng còn lựa chọn đội trai bơi, gái đua dày dặn kinh nghiệm, sức khỏe tốt. Đặc biệt là mỗi thuyền muốn giành giải phải có một người cầm lái kỳ cựu, biết tìm, lựa chọn một đường đi ngắn nhất để tiến về đích.
Đến ngày hội đua chính thức, từ rạng sáng các thuyền lần lượt nối đuôi nhau diễu hành trên sông, sau đó xếp hàng vào vị trí xuất phát. Giây phút hồi hộp nhất vào thời điểm hiệu lệnh buông phao nổi lên với tiếng trống thúc dục liên hồi, tiếng mõ gõ nhịp, tiếng hô quyết tâm của các trai bơi, tiếng hò reo của lớp lớp người trên hai bờ sông động viên trai bơi, gái đua trong cuộc tranh tài. Phạm vi của đường bơi đi qua nhiều làng xã, từ khu vực hạ lưu ở An Lạc lên đến thượng lưu ở Mỹ Thủy. Trong suốt cuộc đua diễn ra, người người đứng chen chân dọc hai bên bờ sông để xem những cuộc giành giật, bứt phá ngoạn mục, bất ngờ của các đội. Khi thuyền đua đến khúc sông nào thì người dân hai bờ sông dùng nón, mũ, trống... cổ vũ cuồng nhiệt. Có những người dân nhào hẳn xuống sông khoát nước để động viên, tạo niềm hưng phấn cho các đội thuyền đua. Các xã có đò bơi có truyền thống giành giải cao thời kỳ trước chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ là Hồng Thủy, Cam Thủy... còn những năm gần đây, các làng như An Xá, Tuy Lộc, Quảng Cư, Xuân Lai... bắt đầu đạt được những thành tích nổi bật.
Sau Cách mạng Tháng 8 năm 1945, người dân Lệ Thủy vui mừng chào đón Tết Độc lập và tổ chức đua thuyền để mừng Quốc khánh 2-9. Từ đó đến nay, hàng năm, trên dòng Kiến Giang, Lễ hội Đua thuyền truyền thống ở Lệ Thủy được duy trì, phát huy và trở thành lễ hội truyền thống cấp tỉnh.
Điều đặc biệt trong dịp lễ hội này, mỗi gia đình của huyện Lệ Thủy đều trở về sum họp bên nhau, cùng gói bánh trái, làm mâm cơm và kính cẩn dâng lên Bác, trước là tưởng nhớ đến người, sau là để con cháu sum vầy liên hoan mừng ngày Tết độc lập, mừng lễ hội truyền thống của quê hương.
Xuân Thi
Chủ bút: Hỗn Tạp Blog
Có 0 nhận xét Đăng nhận xét